NU+ 'Kreeftensnackbar' en vallen: zo wordt problematische kreeft bestreden
Door Nienke Groenewoud
__________________________________________________________________________________________________________
27 feb 2025 om 19:48Update: 11 uur geleden
Het Hoogheemraadschap van Delfland waarschuwt in een brandbrief voor de "explosieve groei" van de rode Amerikaanse rivierkreeft. Het beestje is al zo'n veertig jaar een plaag voor de Nederlandse natuur, maar er zijn oplossingen in zicht.
In Nederland leven verschillende Amerikaanse rivierkreeften die in de vorige eeuw het land in zijn gekomen: gevlekte, gestreepte, geknobbelde en gemarmerde soorten. Zij brachten schimmelinfecties met zich mee, die de Europese rivierkreeft in nagenoeg heel Nederland uitroeide.
Al een jaar of veertig voert de rode Amerikaanse rivierkreeft de boventoon in Nederland. Dat is een probleem, want de kreeft is een invasieve exoot. Dit betekent dat hij schadelijk is voor planten, dieren en andere organismen die hier wel van nature voorkomen.
De meeste Amerikaanse kreeften verplaatsen zich in het water, maar de rode kreeft kan zich ook over land verplaatsen. "Ze kunnen meerdere kilometers lopen", zegt Pim Lemmers, die als onderzoeker aan de Radboud Universiteit gelieerd is. Zo kon de rode kreeft zich de afgelopen veertig jaar al in een groot deel van Nederland vestigen.
De rode kreeft maakt de laatste jaren ook een opmars in Friesland, Gelderland en provincies daaromheen, vertelt ecotoxicoloog Ivo Roessink. Op het kaartje hieronder is goed te zien waar de kreeft zit.
Beeld: verspreidingsatlas.nl
kreeft kan op eigen houtje ecosysteem verpesten
De soort zorgt op meerdere manieren voor problemen. De kreeft houdt ervan holletjes te graven in oevers en dijken, zodat hij daar kan schuilen voor vijanden. "Ze zijn alleen niet heel trouw aan die holletjes", vertelt Lemmers. Dat leidt tot veel gangen en minder stabiele oevers. "Maar het grootste probleem speelt zich eigenlijk onder water af."
De kreeften eten namelijk waterplanten of knippen ze stuk en woelen in de bodem. Dan komt er slib van de bodem in het water, waardoor er minder zonlicht in het water komt. Zo krijgen algen meer kans om zich te ontwikkelen. Voor andere waterplanten is het dan moeilijker om te groeien. "De kreeft kan zo in zijn eentje het ecosysteem verpesten", legt Lemmers uit.
En toch is er al een hele tijd geen landelijke aanpak, terwijl Nederland vanuit de EU verplicht is de kreeft te bestrijden. "Het heeft lang geduurd voordat waterschappen en de overheid elkaar vonden in die discussie. In die tijd kon de kreeft zich ook goed verspreiden", weet Roessink.
"Volgens waterschappen blijft een algemene aanpak nog steeds uit. Ze vinden dat het Rijk verantwoordelijkheid moet nemen", zegt onderwaterbioloog Bram Koese. Het Hoogheemraadschap van Delfland sprak zich daarom eerder deze week uit in een brandbrief aan het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN).
"Het ministerie heeft de afgelopen tien jaar onvoldoende effectieve maatregelen genomen", zo staat in de brief. Delfland vraagt LVVN dan ook om met spoed te beginnen met het afvangen van de kreeften.
De toename van het aantal Amerikaanse rivierkreeften in het waterschap Delfland sinds 2010.
Beeld: Hoogheemraadschap van Delfland
Reigers en meerkoeten komen langs de 'kreeftensnackbar'
Kreeften vangen kan niet alleen met fuiken (ronde gevlochten visnetten), maar ook met vallen die speciaal voor de rivierkreeften zijn ontworpen. Een ervan werkt volgens Roessink als een brievenbus. Wanneer de kreeften over de bodem kruipen, kunnen ze er niet voorbij en vallen ze via de gleuf in een opvangbak. "Het is vervolgens aan mensen om die bak te legen", vervolgt hij.
Daarnaast is er de Craybar, die ook wel de 'kreeftensnackbar' wordt genoemd. De kreeften lopen in een val en belanden in een opvangbak. De kreeften worden er niet uit gehaald door mensen, maar door dieren als reigers en meerkoeten. Het kost minder arbeid, maar brengt wel een risico met zich mee. Roessink: "Je moet niet hebben dat zo'n vogel die kreeft laat vallen, dan kun je weer opnieuw beginnen."
Maar vallen alleen zullen de problemen niet oplossen, denkt Koese. "Beetje bij beetje kreeften wegvangen zet geen zoden aan de dijk. Je moet het meer zoeken in hoe je het minder aantrekkelijk maakt voor die duizenden kreeften", legt de onderwaterbioloog uit. "Hoe maken we het leefklimaat ongunstiger? Daar wordt nu ook onderzoek naar gedaan."
Nieuwe proef in Leiden lijkt goed te werken
Beeld: verspreidingsatlas.nl
Kreeft kan op eigen houtje ecosysteem verpesten
De soort zorgt op meerdere manieren voor problemen. De kreeft houdt ervan holletjes te graven in oevers en dijken, zodat hij daar kan schuilen voor vijanden. "Ze zijn alleen niet heel trouw aan die holletjes", vertelt Lemmers. Dat leidt tot veel gangen en minder stabiele oevers. "Maar het grootste probleem speelt zich eigenlijk onder water af."
De kreeften eten namelijk waterplanten of knippen ze stuk en woelen in de bodem. Dan komt er slib van de bodem in het water, waardoor er minder zonlicht in het water komt. Zo krijgen algen meer kans om zich te ontwikkelen. Voor andere waterplanten is het dan moeilijker om te groeien. "De kreeft kan zo in zijn eentje het ecosysteem verpesten", legt Lemmers uit.
En toch is er al een hele tijd geen landelijke aanpak, terwijl Nederland vanuit de EU verplicht is de kreeft te bestrijden. "Het heeft lang geduurd voordat waterschappen en de overheid elkaar vonden in die discussie. In die tijd kon de kreeft zich ook goed verspreiden", weet Roessink.
V